AYAK ŞİŞMESİ NEDİR?
Ayak bileğinde, ayaklarda ve bacaklarda meydana gelen şişmeler sıvı birikmesi olarak adlandırılan preferik ödeme sebep olmaktadır. Halk arasında su toplaması olarak da bilinen sıvı birikimi genel olarak ağrılı ya da acılı değildir. Fakat sıvı birikimi bir yaralanma ya da yanık sebebi ile ise o zaman acı verici olmaktadır. Vücudun alt kısımlarında yani ayak ve bacaklarda daha sıklıkla oluşmaktadır.
AYAK ŞİŞMESİ NEDEN OLUR?
Ayak bileğinde ve ayaklarda şişme sebepleri nelerdir sorusuna yanıt olarak, daha çok yaşlı olan yetişkinlerde sıvı birikmesi daha fazla rastlanmaktadır. Ayak bileklerinde ya da ayaklarda şişme tek taraflı ya da her iki tarafta da meydana gelebilmektedir. Bazen sadece ayaklarda şişme hissi ve şişkinlik gözlenirken bazen de hem ayaklarda hem ayak bileklerinde hem de bacaklarda görülebilmektedir. Ayaklarda, bacaklarda veya ayak bileğinde var olan şişmeler genellikle çok büyük bir hastalığın varlığına işaret etmemektedir fakat yine de bir uzmana görünmekte fayda bulunmaktadır.
Ayak bileğinde ve ayaklarda şişme sebepleri nelerdir, çok sayıda farklı tıbbi sebepten ötürü şişkinlik oluşabilir. Yine de bazı günlük yaşam şekline bağlı olarak şişkinliklerin oluşabileceği düşünülmektedir. Bunlardan bazılarını incelemek gerekirse,
Normalden çok fazla kilolu olmak; aşırı kilolu olan kişilerde kiloya bağlı olarak kan dolaşım hızı yavaşlayabilir. Bu sebeple ayaklarda, ayak bileklerinde ve bacaklarda sıvı birikerek şişkinlik hissine sebep olmaktadır.
Çok fazla uzun süre oturmak; uzun süre oturur şekilde kalındığında ya da çok uzun süre ayakta kalındığında ya da hareket etmeden kalındığı zaman vücuttaki sıvılar yeteri şekilde hareket edemezler. Buna benzer durumlarda vücutta dolaşması gereken kan ve sıvıların bacaklarda birikmesi sebebiyle şişmelere sebep olur.
Bunların haricinde ayak bileğinde ve ayaklarda şişme sebepleri nelerdir, bazı ilaçları kullanmak da ayak ve ayak bileklerinde, bacaklarda şişmelere sebep olmaktadır. Bunlardan bazılarına örnek vermek gerekirse;
- Steroidler
- Östrojen ya da testosteron hormonu almak
- Bazı antiepresanlar (trisiklikler ve monoamin oksidaz inhibitörleri)
- Enfeksiyonlar için kullanılan ibuprofen ile aspirin gibi ilaçlar
Bu tarz ilaçlar kanı biraz daha koyulaştırmaktadır bu yüzden kan dolaşımı hızını etkileyebilir ve ayak, ayak bilekleri ve bacaklarda şişmelere neden olmaktadırlar. Ayak bileğinde ve ayaklarda şişme sebepleri nelerdir sorusunun cevabına ek olarak bazı tıbbi değişiklikler de bulunmaktadır.
Bunlarda bazıları is şöyle;
Kadınlarda östrojen ve progesteron durumlarındaki dalgalanmalar bacaklarda ve ayaklarda kan dolaşımı ve sıvı dolaşımının hızını azaltmaktadır. Bunun sonucu olarak da ayak ve bacaklarda şişmelere sebep olabilmektedir.
Bacakta kan pıhtısı bulunması; bacaktaki damarların herhangi birinde bir kan pıhtısı olduğunda, kanın ve sıvıların bacak içerisinde dolaşma hızı yavaşlayacaktır. Bu da ayak, ayak bileği ve bacaklarda şişmelere sebep olmaktadır.
Doğal hormonal değişiklikler: Dalgalanan östrojen ve progesteron seviyeleri bacaklarda dolaşımın azalmasına ve bunun sonucunda şişmeye neden olabilir. Hormon seviyelerindeki bu değişiklikler hamilelik sırasında ve adet döngüsünde ortaya çıkabilir.
Bacakta bir kan pıhtısı bulunması: Kan pıhtısı, kanın katılaşması sonucu oluşan bir birikimdir. Bir kan pıhtısı bacağın damarlarında bulunduğunda, kan akışına zarar vererek şişmeye ve daha birçok tehlikeli sonuçlara neden olabilir.
Yaralanma veya enfeksiyon: Ayağı, bacağı veya bileği etkileyen bir yaralanma veya enfeksiyon bu bölgeye giden kan akışında artışa neden olur. Bunun sonucunda şişme oluşur.
Damar yetersizliği: Bu durum damarlar kanı yeterince pompalayamadığında ve kanın bacaklarda birikmesi sonucunda oluşur.
Perikardit: Kalbin etrafında keseye benzeyen bir zar bulunur. Bu zara perikard denir. Zarın iltihaplanması, perikardit olarak adlandırılır ve bu durum nefes almada zorluklara ve bacaklarla ayak bileklerinde ciddi, kronik şişmeye neden olur.
Lenfödem: Lenf sistemi vücutta sıvı taşınmasına yardımcı olan lenf bezleri ve damarlardan oluşur. Lenfatik sistemdeki bir tıkanma aynı zamanda lenfödem olarak adlandırılan dokuların sıvı ile şişmesine neden olur.
Preeklampsi: Hamilelik sırasında kan basıncındaki artış, kan dolaşımının bozulmasına ve yüz, eller ya da bacaklarda şişmeye neden olabilir. Önemli bir durumdur.
Siroz: Bu hastalık sıklıkla aşırı alkol tüketiminin veya hepatit B ya da C gibi enfeksiyonların sonucunda karaciğerde tahribat oluşması sonucunda ortaya çıkar. Bu durum yüksek tansiyona ayrıca ayaklarda, bacaklarda ve ayak bileklerinde dolaşımın zayıf olmasına neden olabilir.
HAMİLELİKTE AYAK ŞİŞMESİ NEDEN OLUR?
Hamilelikte ayak şişmesi bir dereceye kadar beklenen bir durumdur. Yukarıda bahsedilen hormonal değişiklikler vücutta suyun tutulmasına neden olur ve sıvı birikimi yer çekimi etkisiyle en çok alt ekstremitelerde gözlenir. Fakat tansiyon ile birlikte gözlenen aşırı şişme preeklampsi belirtisi olabileceğinden dikkatli olunmalıdır.
AYAK ŞİŞMESİ NASIL GEÇER?
Evde ayak, bacak ve ayak bileği şişmesinin tedavisi için uygulayabileceğiniz bir takım yöntemler bulunmaktadır.
Bacakları yükseltme: Uzandığınız zaman bacakların kalbinizin hizasından daha yüksekte olmasına özen gösterin. Bunu yapmak için bacaklarınızın altına bir yastık yerleştirebilirsiniz.
Hareket etme: Sürekli olarak aktif kalın ve bacakları germeye, hareket ettirmeye odaklanın.
Tuz tüketmeme: Bacaklarınızda birikebilecek sıvı miktarını azaltmak için tuz tüketiminizi azaltın.
Uygun kıyafetler seçme: Uyluklarının etrafına jartiyer veya başka tür kısıtlayıcı giysiler giymekten kaçının.
Kilo kontrolü sağlama: Sağlıklı bir vücut ağırlığını koruyun.
Yardımcı malzemeler kullanma: Destek çorapları veya kompresyon çorapları kullanın.Hareketsizlikten kaçınma: Özellikle saatlerce oturuyorsanız veya ayakta duruyorsanız saatte en az bir kez ayağa kalkın veya hareket edin.
AYAK ŞİŞMESİNDE NE ZAMAN DOKTORA GİTMEK GEREKLİ?
Alt ekstremitede şişme genellikle endişe kaynağı olmamakla birlikte, bazen altta yatan ciddi bir tıbbi durumun belirtisi olabilir. Aşağıdaki durumlarda mümkün olan en kısa sürede bir sağlık kurumuna başvurmanız gerekmektedir.
- Kalp veya böbrek hastalığınız var ve şişme yaşıyorsanız,
- Karaciğer hastalığınız var ve bacaklarınızda şişme yaşıyorsanız,
- Bacaklarınızda şişmeyle birlikte kızarıklık gözlüyorsanız,
- Vücut ısınız normalden yüksek ise,
- Hamileyseniz ve bacaklarınız ya da ayaklarınızdaki şişme bir anda oluştuysa,
- Evde denediğiniz yöntemlerle şişliğiniz inmiyorsa,
- Şişlik giderek kötüleşiyorsa.
Ayak, bacak ve ayak bileği şişmesiyle birlikte aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşarsanız, derhal hastaneye gitmelisiniz:
- Göğüs bölgesinde ağrı, basınç veya gerginlik,
- Baş dönmesi,
- Kafa karışıklığı,
- Bayılma hissi,
- Solunum zorluğu veya nefes darlığı.
AYAK ŞİŞMESİNDE TEDAVİ NASIL OLUR?
Ayak ya da ayak bileği şişmesini tedavi etmek için öncelikle hekiminiz altta yatan nedeni belirlemek isteyecektir. Bunun için bir fizik muayene yapacak ve size belirtilerinizi soracaktır. Aşağıdaki soruların cevaplarını doktora gitmeden not edebilirsiniz.
- Ne kadar zamandır şişme yaşıyorsunuz?
- Şişmenin daha kötü olma eğiliminde olduğu günler var mı? Varsa neler?
- Şişme yanında yaşadığınız diğer semptomlar neler?
- Şişmeyi daha iyi veya daha kötü hale getiren herhangi bir faktör var mı?
Şişme nedenini teşhis etmeye yardımcı olmak için doktorunuz aşağıdaki testlerden birini veya birkaçını isteyebilir:
Kan testleri: Bu testte, kan sayımı, enfeksiyon varlığı, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının etkin çalışıp çalışmadığı ve elektrolitler kontrol edilir.
Röntgen görüntülemesi: Şişme bir darbe sonucunda olduğunda kemikleri değerlendirmek için istenebilir.
Ultrason görüntülemesi: Organları, kan damarlarını ve dokuları incelemek için istenebilir.
Elektrokardiyogram: kalp fonksiyonunu değerlendirmek için istenir.
Şişmeniz bir yaşam tarzı alışkanlığı veya küçük bir yaralanma ile ilişkiliyse, doktorunuz muhtemelen evde uygulayabileceğiniz basit tedavileri önerecektir. Şişmeniz, altta yatan bir sağlık durumunun sonucuysa, doktorunuz önce bu spesifik durumu tedavi etmeye çalışacaktır. Şişme, diüretikler gibi reçeteli ilaçlar ile azaltılabilir. Bununla birlikte, bu ilaçlar yan etkilere neden olabilir ve genellikle yalnızca ev tedavileri işe yaramadığında kullanılır.
AYAK, BACAK VE AYAK BİLEĞİ ŞİŞMESİ ÖNLENEBİLİR Mİ?
Ayağın, bacağın ve ayak bileğinin şişmesi her zaman önlenemez. Ancak bunu önlemek için atabileceğiniz bazı adımlar vardır:
- Kan dolaşımınızın sağlığı için düzenli olarak egzersiz yapın. 18-64 yaş arası yetişkinler için, Dünya Sağlık Örgütü haftada 150 dakika orta şiddetli veya 75 dakika yüksek şiddetli egzersiz önermektedir.
- Uzun süre oturmaktan veya ayakta durmaktan kaçının. Uzun süre oturmaya devam ederseniz veya ayakta durursanız, düzenli aralıklarla kalktığınızdan veya hareket ettiğinizden emin olun.
- Tuz tüketiminizi düzenleyin. Yetişkinler günde 2.300 miligramdan fazla tuz tüketmemelidir.
